De schoonheid van lelijkheid

Jeanneke Scholtens

Jeanneke Scholtens, oprichter van Buro Zorro, is al jaren toonaangevend in de wereld van trendonderzoek. Ze schreef de spraakmakende boeken De toekomst is fantastisch en Roes, en heeft naast haar rol als toekomststrateeg en ondernemer ook ruime ervaring met interim management bij diverse bedrijven, zoals Hero en de Scholtens Groep.

Je hebt hem vast wel ergens gezien, op het schoolplein, op de markt, op de luchthaven. Het kleurrijke monstertje met de vlijmscherpe tandjes: huggy wuggy. Het is een schreeuwend lelijke knuffel, die als hype over alle schoolpleinen waait en in de onschuldige kinderhandjes achterblijft. Het monstertje is afkomstig uit het horrorspel Poppy Playtime, wat heus niet voor jouw kleuter bedoeld is, maar inmiddels in talloze kinder youtube filmpjes zijn opwachting maakt en zo razend populair werd.

Lelijke hypes zijn van alle tijden. Spijkerbroeken met enorme scheuren, ik heb zelf een klein Gothic verleden met zwarte haarlokken en zwarte nagels, terwijl klasgenootjes Juicy op de kont van hun joggingbroek hadden staan geschreven. Lelijk is lekker, comfortabel, van alle tijden en: heel hard nodig.

Lelijk is in.

Op Instagram word ik ‘s morgensvroeg opgeschrikt door make up artists die zichzelf zo lelijk maken als Marilyn Manson nog nooit gelukt is. Japanse tienermeisjes en -jongens dossen zichzelf in allerhande patronen uit die niet matchen om zó unfashionable te zijn, dat het weer fashionable is. En in de stories van vrienden komen ‘eerlijke’ foto’s voorbij door de rage die BeReal heet: deel een foto exact van dit moment, precies zoals het is, zonder vals te spelen. Ook al zit je op je bank met je lelijke mok in je onesie en je crocs stiekem een zak chips leeg te vreten. Ondertussen kun je handelen in lelijke NFT’s. Ugly People is een collectie van 10.000 unieke non fungible tokens, die laat zien dat iedereen lelijkheid en imperfectie in zich draagt, dat we dit zouden moeten vieren. Omdat het precies is, wat ons mens maakt.

Perfectie was in.

Maar wacht even.. We waren toch allemaal bevangen door de zelfverbeteringshysterie, met raw food diëten, fitgirls and -boys, foto’s van prachtig opgemaakte gerechten alsof we allemaal foodstylisten zijn? Getuitte lippen en kekke filters op Instagram, gladde wangen en voorhoofden op de buis. Het was toch ons ultieme doel om na te streven? We keken hier toch zo graag naar? Verlangend. Bewonderend. Onderweg gingen we er zelfs even in geloven dat het perfecte ook bereikbaar voor ons zou zijn. We droegen er zelfs aan bij. Met perfecte plaatjes van dagen vol orgastische hoogtepunten, fotogenieke koffiemomentjes en heel veel mooi weer. Terwijl we ook somber, dom, lelijk, verward, chaotisch en onrustig zijn. Met futloos haar en geen zin, in niks. En zo raakten we uiteindelijk teleurgesteld. In onszelf. Het was o zo nastreefbaar, die gestyleerde perfectie, maar het bleek o zo onhaalbaar.

Perfectie is uit.

Maakbaarheid was een prachtige droom, maar hoe ouder we worden hoe vluchtiger en grilliger de droom bleek. Het bleek schone schijn. Hoe ouder je wordt, hoe meer je leert te wennen aan je eigen sterfelijkheid en daarmee gepaard gaande vergankelijkheid. En niet alleen mijn generatie komt in opstand, ook generatie z en alpha, die liever wil laten zien, hoe ze écht zijn. Het vinden van schoonheid in imperfectie is al even gaande als trend. Met de Japanse kunst kintsugi leerden we dat een gelijmd bord niet minder mooi is, dan een heel exemplaar. Echte vrouwenlichamen domineren steeds vaker social media, met vitiligo, striae en post partum buiken. En terecht.

Schoonheidsidealen zijn er, maar we weten inmiddels allemaal wel dat ze niet te bereiken zijn. Dat ze ons zelfbeeld verpesten, dat we jonge mensen een onmogelijke spiegel voorhouden. En dat we er uiteindelijk alleen maar ongelukkig van worden. Terwijl imperfectie en uiteindelijk aan de andere uiterste zijde lelijkheid een fantastische aantrekkingskracht op ons heeft. Haak aan op de lelijke trend.