Pak je toekomst
Twijfelen
Jeanneke Scholtens, oprichter van Buro Zorro, is al jaren toonaangevend in de wereld van trendonderzoek. Ze schreef de spraakmakende boeken Holy Fuck en Roes, en heeft naast haar rol als toekomststrateeg en ondernemer ook ruime ervaring met interim management bij diverse bedrijven, zoals Hero en de Scholtens Groep.
Een paar weken geleden las ik het boek De mythes van de toekomst van collega toekomstonderzoeker Yannick Dujardin waarin hij uitlegt hoe we op de toekomst anticiperen. De toekomst kunnen we nog niet zien, maar kleuren we al te graag in met wat we wél weten en verwachten, met principes die we aanhangen, waarheden die we denken te hebben. Door trends door te trekken en door ons huidige beeld over de toekomst heen te projecteren, creëren we zo een verlengd heden. (Op BNR noemde iemand dit laatst de lineaire leugen, dat vond ik zo mooi gezegd, ik weet alleen niet meer wie het was.) Alles om maar controle te krijgen over die onzekere toekomst. .
Dujardin biedt ook een oplossing in zijn boek. Het begint bij het herkennen van onze eigen aannames. Van ons wereldbeeld, van wat ons is aangeleerd, welke overtuigingen we van thuis uit hebben meegekregen, wat het onderwijs ons heeft bijgebracht, in welke sociale structuren we opgegroeid zijn en nog steeds zitten, welke verhalen en geloofsovertuigingen deel van ons uitmaken. Als we ze herkennen, kunnen we ze ook bevragen en er alternatieve verhalen voor in de plaats zetten, stelt Dujardin. We kunnen andere toekomsten verbeelden. Terwijl ik dit lees, bedenk ik me dat dit begint bij openheid, bij jezelf bevragen, bij twijfelen.
Gister vroeg iemand me wat ik op een podium doe, wat zie je mij daadwerkelijk doen? Ik moest er even over nadenken en na de obligate: vertellen, hopelijk lachen, interacteren en vragen stellen, zei ik: ruimte geven. Bewust achteroverleunen en een grote open plek creëren, zodat mensen in de zaal ruimte voelen. Om in te haken, mee te denken, te reageren, waarbij alle reacties goed zijn. Als ik vertel hoe we 130 jaar oud zouden kunnen worden en mijn twijfel hierbij uitspreek, zijn er mensen in de zaal die dat liever aan god laten dan aan de wetenschap. Er zijn mensen die niet kunnen wachten. Er zijn mensen die over hun sterfelijkheid gaan nadenken, over waar ze nu precies in geloven en wat ze vinden. En het mooie is, in die ruimte, gaan ze daarover in gesprek.
De toekomst ligt niet vast. Er kunnen nog allerlei toekomsten ontstaan, mede gecreëerd door keuzes die we maken, maar ook door dingen die we nooit voorzien hadden, door zwarte zwanen en wildcards, door zaken die nog ongedacht zijn. Spreken over de toekomst en alle onzekerheden die ermee gepaard gaan, betekent openheid geven, kwetsbaar zijn, twijfel laten zien, weten dat je niet alle antwoorden hebt. Er is niet één gelijk. Ik heb het zeker niet. Toekomstdenken helpt om aannames los te laten door te spreken over mogelijkheden met anderen en mee te gaan in andere denkwerelden.
Het mooiste aan dit werk is om samen de ruimte te voelen en met elkaar in gesprek te gaan, zonder te oordelen, zonder gelijk te willen hebben, maar om elkaar te begrijpen. Om samen te fantaseren over de mogelijke toekomsten en zo een stapje verder te zetten naar de meest wenselijke. En om samen te twijfelen. Dank je wel Yannick!
